Zabytki i historia Pomorza

Wraz ze zwiększającą się na początku XX wieku liczbą wiernych kościoła rzymskokatolickiego w Rumi skromny, zabytkowy kościół w Starej Rumi przestawał wystarczać. Świątynia miała w pięćdziesięciu  ławkach 186 miejsc siedzących, parafia zaś po powiększeniu w 1907 roku o Zagórze i Łężyce liczyła 1937 osób, w tym 756 dzieci. Ponadto zarządowi parafii nie odpowiadał kształt starego kościoła przypominający, jak to określali, zwykły spichlerz i chcieli świątyni o zewnętrznych znamionach kościoła[1].

Nowy kościół powstał wg projektu berlińskiego architekta Oskara Siede, przy zaangażowaniu ówczesnego administratora parafii ks. Wojciecha Ziemanna. Szacowany koszt prac miał wynieść 137 300 marek, z czego gmina miała zapłacić 88 000, resztę winien dołożyć patron kościoła, czyli cesarz niemiecki. Ostatecznie dotacja ze strony państwa wyniosła 13 800 marek i rada parafialna była zmuszona zaciągnąć kredyt w wysokości 30 tysięcy marek. Budowa trwała dwa lata od 1913 do 1915 roku. Prace wykończeniowe przeciągnęły się do zakończenia pierwszej wojny światowej w 1918 roku. 

Bryła i wyposażenie kościoła nawiązują do historyzmu w architekturze i są eklektyczne. W wyglądzie zewnętrznym budowla przypomina średniowieczny kościół romański, jest orientowana, na planie krzyża łacińskiego i ma kształt trójnawowej bazyliki. Wykończenie szczytów w transepcie, obróbka głównego wejścia oraz wolut nawiązuje do stylistyki renesansowej, natomiast wyposażenie kościoła uwzględnia wygląd  barokowego ołtarza przeniesionego ze starej świątyni do północnego transeptu i jest neobarokowe. Długość kościoła wynosi 37 metrów, szerokość 16 metrów i wysokość 8 metrów. 

Prace snycerskie i rzeźbiarskie wykonano w warsztacie O. Römera w Elblągu, autorem malowideł był E. Fey. Z przedwojennego wystroju malarskiego zachowała się polichromia w prezbiterium przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę. Inne malowidła są dziełem Mariana Schwartza z Obrzycka i pochodzą z lat 1954-1956. Z początków kościoła zachowały się też dwa witraże w prezbiterium nieznanego autorstwa oraz dwudziestogłosowe organy o dwóch manuałach ręcznych i jednym nożnym, które wykonano w firmie Eduarda Wittcka. Żywoty części dzwonów kościelnych nie przetrwały konfiskaty z czasów pierwszej i drugiej wojny światowej, jedynie dwa dzwony uratowały się – mały z 1790 roku i drugi większy z 1820 roku. Obecnie w wieży są cztery dzwony, dwa najmłodsze pochodzą z 1960 roku. Sygnaturka na wieży kościelnej też została usunięta przez okupanta niemieckiego. Podobno była zbyt wysoko umieszczona i mogła stać się dla artylerii punktem namiarowym na lotnisko rumskie.

Przy kościele powstał cmentarz, na którym pochowano żołnierzy polskich i rozstrzelanych osób cywilnych z września 1939 roku (pochowanych 126, w tym zidentyfikowanych 65). Jest też symboliczny grób przedwojennego wójta rumskiego Hipolita Roszczynialskiego, który zamordowany został przez okupanta niemieckiego w Piaśnicy.

[1] Informacje zaczerpnięto z opracowania zbiorowego Historia Rumi. Od pradziejów do 1945 roku, Rumia 2012 r.

Lista  żołnierzy poległych we wrześniu 1939 roku i pochowanych na cmentarzu w Rumi 

 Fot. fot. Piotr Sasin, Zdzisław Skrago (CC BY-NC-ND 3.0 PL)

 Proboszczowie parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Rumi

1.   ks. Wojciech Ziemann 1901 - 1916  ks. Jan Zieliński 1916 - 1922
2.  ks. Jan Zieliński 1916 - 1922
3.   ks. Paweł Kurowski 1922 – 1924
4.   ks. Władysław Lamparski (Georg Lampers) 1924 -1943
5.   ks. Alojzy Jungbluth 1943 – 1945
6.   ks. Ludwik Warnecki 1945 – 1949
7.   ks. Jan Cybulski 1949 – 1964
8.   ks. Henryk Jaceniuk 1964 – 1972
9.   ks. Jan Styrna 1972 – 1981
10. ks. Zbigniew Mroczkowski 1981 – 1987
11. ks. Ireneusz Trzeszczak 1987 - 1999
12. ks. Jan Darmograj 1999 - 2005
13. ks. Józef Paliwoda 2005 - 2011
14. ks. Waldemar Łachut 2011 - obecnie