Zabytki i historia Pomorza

Statki płynące do Gdańska musiały ominąć przeszkodę jaką był cypel helski. To niebezpieczne dla żeglugi morskiej miejsce znakowano ogniem. W XVI wieku rozpalano go na wieży starego kościoła. W 1629 roku wielki pożar spalił osadę jak i kościół. W latach 1640 – 1667 na cyplu zapalano drewnianą latarnię, której źródłem światła było ognisko węglowe. Tę prymitywną konstrukcję w 1667 roku zastąpiono nowoczesną jak na owe czasy latarnią przypominająca studzienny żuraw. Na dłuższym ramieniu żurawia zawieszano kocioł (tzw. garnek Wulkana) z rozpalonym ogniem i podnoszono go na wysokość 6 – 8 metrów. 

Budowę pierwszej murowanej latarni rozpoczęto w 1806 roku, przerwano w czasach napoleońskich i zakończono dopiero w 1826 roku. Była to 41-metrowa, smukła, okrągła wieża z zielona laterną na szczycie. Sześć lamp w laternie zasilanych było olejem rzepakowym. Światło latarni widoczne było w odległości 17 mil morskich. W 1903 roku obok latarni ustawiono armatę, z której w okresie zamglenia strzelano co 4 minuty. W 1910 roku ówczesny latarnik zginął podczas oddawania tych strzałów. W 1926 roku zainstalowano lampę naftową, a w 1938 roku źródłem światła stała się 300 watowa żarówka elektryczna. Latarnia zmieniła swój wygląd w 1929 roku – biała wieża przemalowana została na biało-czerwoną. Latarnia została zburzona we wrześniu 1939 roku przez obrońców Helu, ponieważ mogła się stać punktem namiarowym dla dział okrętów niemieckich.

Ta pierwsza murowana latarnia wspomagana była przez dodatkową postawioną w 1936 roku bliżej brzegu morskiego, na wydmie określanej mianem Góry Szwedów. Była to siedemnastometrowa, stalowa, ażurowa wieża. Jest ona aktualnie nieczynna i poważnie zdewastowana.

Obecna latarnia zbudowana została w 1942 roku z ciemnolicowej czerwonej cegły. Ośmioboczna wieża ma wysokość 40,8 m. Źródłem światła jest 1000-watowa żarówka umieszczona w cylindrycznej soczewce Fresnela. Jej zasięg to 17 mil morskich (31,5 km). Dwupozycyjny zmieniacz umożliwia automatyczną wymianę przepalonej żarówki. Światło jest izofazowe (fazy świecenia i zaciemnienia są równej długości i wynoszą w przypadku latarni helskiej 5 s., przerwa 10 s.). Od 1957 roku latarnia spełnia funkcję radiolatarni.

W 1999 roku staraniem stowarzyszenia „Przyjaciele Helu” w ścianę latarni wmurowano tablicę upamiętniającą wizytę marszałka Józefa Piłsudskiego w Helu 1 lipca 1928 roku.