Zabytki i historia Pomorza

Strona Zdzisława Skrago

Tablice fundatorów umieszczone są na ścianie północnej prezbiterium, natomiast tablice dobrodziejów na południowej. Ufundował je opat Dawid Konarski, a wykonał Herman Hahn (1774-1628). Swoisty podpis w postaci wizerunku koguta złożył on na obrazie przedstawiającym zniszczenie Oliwy przez Prusów na ścianie południowej (Hahn – kogut). Tablice namalowane zostały w listopadzie 1613 roku według fresków powstałych prawdopodobnie w 1584 roku i znajdujących się na ścianach za nimi. Można je obejrzeć po otworzeniu skrzydeł całej kompozycji. W stosunku do pierwotnych fresków dodano jedynie na szczytach postacie królów polskich Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy. Obrazy namalowane farbą olejną na drewnie dębowym oddzielone są kolumnami, na których wspiera się belkowanie z tablicami inskrypcyjnymi informującymi o dokonaniach przedstawionych osób. Poniżej obrazów widnieją ich herby.

Patrząc od strony ołtarza głównego na tablicach fundatorów przedstawieni są książęta pomorscy. Na pierwszej widnieje scena, na której przed Matką Bożą z Dzieciątkiem, Trójcą Świętą i św. Bernardem z Clairvaux klęczy książe Sobiesław I z makietą zespołu klasztornego w Oliwie. Kościół i zabudowania klasztorne mają wygląd z 1613 roku. Napis nad obrazem informuje, że Sobiesław (Subisław) jako pierwszy z książąt pomorskich przyjął wiarę katolicką i ofiarował Oliwę w 1170 roku Trójcy Świętej, Dziewicy Maryi i św. Bernardowi. Na następnych portretach w strojach paradnych przedstawieni są książęta Sambor I, który dokumentem z dnia 2 lipca 1186 roku założył klasztor cysterski w Oliwie i Mestwin I. W czarnych zbrojach, okryci płaszczami w kolejności widnieją książęta Świętopełk i Mestwin II.

Tablice po przeciwległej stronie poświęcone są dobrodziejom klasztoru: królom polskim Przemysławowi II, Wacławowi II Czeskiemu i Władysławowi Łokietkowi a także Waldemarowi margrabiemu Brandenburgii, który był władcą Pomorza Gdańskiego w latach 1308-1309 i wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Winrichowi von Kniprode. Ostatni z portretów przedstawia króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego Kazimierza Jagiellończyka, który po zwycięstwie nad zakonem krzyżackim przywrócił Oliwie odebrane jej prawa i włości.

Całą kompozycję dopełniają dwa obrazy. Na najniższym poziomie pod portretami fundatorów przedstawiona jest scena chrztu księcia Sobiesława I. Udziela go opat Ditthard w otoczeniu cystersów i dworzan. Po prawej stronie widoczni są mnisi pracujący przy budowie kościoła klasztornego w Oliwie. Obraz pod portretami dobrodziejów ilustruje najazd Prusów na Oliwę 27 września 1224 roku, uprowadzenie i zamordowanie zakonników i opata Kasimira Ethlera. W tle umęczonych zakonników i najeźdźców plądrujących płonący klasztor widać zamek książęcy, grodzisko oraz wieże i umocnienia Gdańska. Inskrypcje po bokach obrazów odnoszą się do wydarzeń związanych z historią klasztoru cystersów w Oliwie.

Znawca sztuki barokowej Mariusz Karpowicz zwrócił uwagę na charakterystyczną dla XVII/XVIII-wiecznego malarstwa polskiego manierę używania złota w połączeniu z farbą. Przykładem tej cechy są opisywane tablice fundatorów i dobrodziejów wykonane w warsztacie Hermana Hahna. Atrybuty władzy przedstawionych postaci – berła, korony oraz oznaki dostojeństwa – łańcuchy, pastorały, agrafy, rękojeści mieczy są pozłacane. W wizerunku Wacława II złoto pojawia się także w ozdobach szaty i na znacznych partiach zbroi płytowej.