Zabytki i historia Pomorza

Strona Zdzisława Skrago

AmbonaObecna ambona w bazylice Trójcy Świętej w Oliwie pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku. W czasach rządów opata Jacka Rybińskiego wykonali ją z drewna lipowego brat cysters Alamus oraz Józef Gross. Mająca wysokość 9,75 metrów stoi przy północnym filarze u wejścia do prezbiterium. Reprezentuje styl rokokowy. Z czernią ambony kontrastują kartusze typu rocaille i rzeźby pokryte złotem.

Treść przedstawień rzeźbiarskich związana jest z życiem i działalnością św. Bernarda z Clairvaux (1090-1153), który do opactwa w Citeaux wstąpił w 1112 roku i skąd skierowany został do założenia filialnego klasztoru w Szampanii nazwanego Jasną Doliną (Clara Vallis – Clairvaux). Do końca życia utworzył sześćdziesiąt osiem nowych klasztorów, a swoim kierownictwem objął ich sto sześćdziesiąt. Był duchowym przywódcą ówczesnej Europy, twórcą mistyki cysterskiej. W 1174 roku został kanonizowany, a w 1830 ogłoszony doktorem Kościoła. Kult tegoż świętego wśród zakonników oliwskich został wzmocniony po 1601 roku, kiedy to konwent cysterski w Oliwie ustanowił wspólnotę z opactwem cysterskim w Clairvaux.

Płaskorzeźba przy drzwiach na ambonę przedstawia św. Bernarda z Clairvaux trzymającego narzędzia męki Pańskiej, na poręczy widnieje on jako błogosławiący chleby, nawołujący do wyprawy krzyżowej przeciwko niewiernym, uzdrawiający chorych i obrońca jedności Kościoła (św. Bernard doprowadził do ukorzenia się antypapieża Wiktora IV przed papieżem Innocentym II). Płaskorzeźby na balustradzie przedstawiają św. Bernarda nawracającego Wilhelma z Akwitanii, namawiającego cesarza Konrada III do udziału w wyprawie krzyżowej i jako kaznodzieję.

Bohater nasz był aktywnym orędownikiem krucjat i ich głosicielem. Jego poparcie zadecydowało o zorganizowaniu drugiej wyprawy krzyżowej. Był propagatorem zakonów rycerskich. Dla templariuszy napisał regułę zakonną, która opierała się w dużej mierze na cysterskiej.

Kaznodziejska działalność św. Bernarda z Clairvaux symbolizuje ul z rojem pszczół. Jest to aluzja do przydomka nadanego kaznodziei „Doctor Mellifluus” (nauczyciel miodousty). Na zaplecku ambony płaskorzeźba przedstawia go jako piszącego kazanie w otoczeniu pszczół i uli. Na daszku akustycznym obok symboli ewangelistów (lew, byk, anioł, orzeł) umieszczony jest ul pszczeli. Całość zwieńcza figura Zmartwychwstałego. Łaciński napis na ambonie w tłumaczeniu polskim brzmi: „Podobne do plastra miodu są słowa dobrego kazania”. Nad amboną anioł trzyma wstęgę z napisem: „Mój Duch jest słodszy niż miód”[1]. Św. Bernard z Clairvaux do dzisiaj jest patronem pszczelarzy.

     
       

 Fot. fot. Andrzej Zięba (CC BY-NC-ND 3.0 PL) 


[1]Cyt za: Z. Iwicki, Oliwa wczoraj i dziś, Gdańsk 2001, s. 108