Zabytki i historia Pomorza

Strona Zdzisława Skrago

Ołtarz konsekrowany w 1594 roku swój obecny wygląd otrzymał w 1663 roku. Związany on jest z kultem Najświętszego Sakramentu. Oddaje program Kościoła katolickiego po soborze trydenckim (1545-1563). Jest charakterystyczną dla katolickiej sztuki barokowej formą dyskursu wobec protestantyzmu.

Główny obraz w nastawie przedstawia św. Bernarda z Clairvaux z hostią przed wejściem do kościoła. Przed nim powalony potęgą świętości leży książe Wilhelm z Akwitanii, założyciel sekty i prześladowca Kościoła. Scena nawiązuje do autentycznych wydarzeń. Św. Bernard dwukrotnie wysyłany był przez papieża Innocentego II (1130-1143) z napomnieniem do księcia. Jego misja zakończyła się powodzeniem, książe się nawrócił i zakończył resztę żywota jako pustelnik w Santiago de Compostella. Marmurowe rzeźby starotestamentowych kapłanów po bokach obrazu, Melchidezeka z kadzielnicą i Aarona z kadzielnicą oraz chlebami pokładnymi, sugerują widzowi starożytność kultu Najświętszego Sakramentu.

Z omawianym kultem związana jest też dekoracja predelli i zwieńczenia ołtarza. Na niewielkich obrazach w predelli przedstawiona jest żydowska pascha przed wyjściem z Egiptu – pierwowzór sakramentu ołtarza, oraz ostatnia wieczerza w Wielki Czwartek. Płaskorzeźby ilustrują św. Klarę z monstrancją i św. Barbarę z kielichem, nad którym unosi się hostia. W zwieńczeniu postać kobieca z monstrancją to św. Julianna z Liège a po przeciwnej stronie św. Tomasz z Akwinu, który na polecenie papieża Urbana IV (1261-1264) opracował modlitwy, czytania i pieśni na święto Bożego Ciała. Pośrodku nieznany autor zilustrował na płatkach róży siedem sakramentów, które w odróżnieniu od protestantów Kościół katolicki uznał na soborze trydenckim za nadal obowiązujące. W ten sposób barokowa sztuka sakralna wprzęgnięta została do walki o serca i umysły w podzielonej religijnie Europie.