Zabytki i historia Pomorza

Strona Zdzisława Skrago

Ołtarz powstawał etapami. W czerwcu 1594 roku został wykonany, a w sierpniu tegoż roku poświęcił go biskup włocławski Hieronim Rozrażewski. Obraz główny będący dziełem Hermana Hahna (1574-1628) przedstawia scenę narodzin Chrystusa. Najświętszą Marię Pannę z Dzieciątkiem otacza grupa pięciu starców i dwóch aniołów. Dzieciątko przytulone do policzka Matki Bożej owinięte jest opaską barwy cynobrowej, w którą na Pomorzu przybierano dzieci do chrztu1. W górnej części obrazu widoczne są ruiny i belkowanie stajenki na tle rozjaśnionego nieba z główkami aniołków. Wyposażenie ołtarza pochodzi z czasów opata Aleksandra Kęsowskiego. Obraz główny ujęty jest dwiema kolumnami jońskimi z czerwonego marmuru. Kontrastują z nimi ucha z białego marmuru zdobione ornamentem roślinnym i symbolami ewangelistów. Zmiany w ołtarzu wprowadził w drugiej połowie XVII wieku opat Antoni Hacki. Wtedy to ołtarz zwieńczony został trójkątnym malowidłem autorstwa Andrzeja Stecha (1635-1697). Przedstawia ono aniołów śpiewających Gloria z otwartej partytury. Twórcą melodii jest opat Antoni Hacki. Jego też herb widnieje w szerokich ramach stiukowych chmur obejmujących obraz.

Zwróćmy uwagę na Hermana Hahna i jego dzieło. Był on malarzem należącym do cechu gdańskiego i jako katolik otrzymywał zlecenia od cystersów z Oliwy i Pelplina. Obraz przedstawiający scenę narodzin Chrystusa ukazuje nowatorstwo tego artysty w rozwiązaniach dotyczących koloru, cienia i światła. Potraktowane są one jako wartości nierozłączne i współzależne od siebie. Są świadomie zastosowanymi elementami kompozycji obrazu. Źródło światła umieszczone jest na obrazie w postaci płomienia świecy trzymanej przez św. Józefa. Narzuca się on nam z całą intensywnością. Płomień jest wydrążony w desce, która jest podkładem obrazu i pokryty płatkami złota. Światło akcentuje płaszczyznę, kreuje przestrzeń obrazową. Oświetla ostro Matkę Bożą z Dzieciątkiem i rozprasza się doprowadzając do zaniku barwy w partiach obrazu oddalonych od źródła światła. Skala cienia i światła jest bardzo szeroka, od pełnej ciemności do jasności. Cień od ręki św. Józefa trzymanej nad płomieniem przysłania mu oczy. Te rozwiązania kompozycyjne są charakterystyczne dla malarstwa barokowego. Zakładając, że obraz powstał w latach dwudziestych XVII wieku, można zaliczyć Hermana Hana do prekursorów tego stylu malarskiego.


1 S. Bogdanowicz, Katedra w Oliwie, Piechowice1995, s. 85